Diverse documenten uit de geschiedenis van het bier van de Lage Landen

Register van Hollandt 1524
Hollandt was deel van het keizerrijk van keyfer Karel V en stond onder bewind van Margaretha van Oostenrijk als landvoogd. Dit document is van de landsadvocaat Aert van der Goes. Dit is de tijd relatief kort vóór het ontstaan van Nederland.

register v hollandt 1524

Uit de tekst valt op te maken dat het nationale gevoel nog niet erg sterk was in die dagen. Bier was een artikel dat kon worden gebruikt als diplomatiek en politiek pressie of smeermiddel.

register v hollandt p44

doprgb50-455

Placaet ende reglement op den ghepermitteerden handel van de vrye coopluyden, onder het gebiedt van de Nederlandsche geoctroyeerde Oost-Indische Compagnie, in de Oost-Indien residerende.
1632
Illustratie

voc-schip-1632

doprgb50-455


Heeren van Arkel
Abraham Kemp
1656

heeren v arkel 1656

Ingebrouwen Poorters en Schipluyden bier en Vremd en Over-zees bier.
Onderstaande regelgeving stamde uit oude tijden, in 1398 stond er: 'na allen ouden haercomen' of 'naar het oude gebruik'.

heeren v arkel p430


doprgb50-455


Nederlandse Zeereizen
Willem Barentz 1597
1828

zeereizen 1828

Naar de scheepsjournaals van Willem Barentz, Nova Zembla 1597
'Door gebrek aan deksel leden wij veel koude... Wij vonden het vat jopenbier, aan den bodem stuk gevroren... Des nachts was er een beer in het schip geweest;'

willem barentz-p53


doprgb50-455


Aeloude Scheepsbouw en Bestier
Nicolaes Witsen
1671

aeloude scheepsbouw 1671

80 Tonnen klein Bier.
14 Tonnen goet Bier.

Algemene lyste, van de lijftocht op een schip, voor hondert koppen ter maent.
35 Tonnen Bier by de winter, en 42 Somers.

p401 (niet afgebeeld)
VI. Dat zorgvuldiglijk bezorgt zal werden, dat het bier wel gehopt, ende wel gekookt, gebrouwen zy in Maert ende April, of wel in September ende October, om des te beter te konnen duyren, ende niet ftincende te werden.

victualien voc 1671
Aeloude Scheepsbouw en Bestier p285

aeloude-p186
Aeloude Scheepsbouw en Bestier p186

aeloude-p193
Aeloude Scheepsbouw en Bestier p193


doprgb50-455


De oudste stadrechten van Zwolle
Gualtherus Jacob Dozy
1867

stadsrechten zwolle 1867

Zwolse stadsrechten ongeveer 1395 - 'Hoppenbier brouwen binnen der stad mure, in de smeden'.
(De Witte Klavervier is ook een voormalige smidse.)

stadsrechten zwolle p117


doprgb50-455

De nieuw ontdekte Distilleer Konst.
1757

The complete distiller 1757

doprgb50-455

De geschiedenissen der stad Zwolle
Mr. Burchard van Hattum.
Zwolle,
1767

stad zwolle 1767


'...het doorryden en den koophandel van de so genoemde Hessenwagens: dewelke omtrent het jaar 1250, op deze Stad begonnen is...'
Nadruk ligt meestal op het vervoer per schip. Relatief onderbelicht blijft vaak het vervoer over land met de genoemde Hessenwagens. Men reed in convooi met deze wagens die een grotere spoorbreedte hadden dan andere karren. Daardoor ontstonden sporen en later wegen op de handelsroutes.

stad zwolle p140


De Hessenwegen en hun beteekenis voor den plattegrond der IJsselsteden
Dr. F. Leyden
1940
p66
'Al deze wegen hebben één gemeenschappelijk en zeer merkwaardig kenteeken: zij loopen buiten de dorpen en steden om,'

hessen-waagen

hessenwagen-Klein

Zevenspannige Hessenwagen
Johann Adam Klein (1792-1875)
Stadtmuseum Neurenberg


doprgb50-455

Hedendaagsche historie of Tegenwoordige staat van alle volkeren; behelzende de beschryving der Vereenigde Nederlanden, en wel in't byzonder van Overyssel.
Drukker/Uitgever:    
Schouten, Petrus Amsterdam, 1744-1788
Groot, Jan de Amsterdam, 1761-1801
Warnars, Gerrit Amsterdam, 1768-1804
Luchtmans, Samuel (III) Leiden, 1781-1823
Luchtmans, Johannes Leiden, 1749-1804
Blussé, Abraham Dordrecht, 1748-1806
Blussé, Pieter Dordrecht, 1769-1806
Plaats, Volkert van der Harlingen, 1768-1801
Auteur: Dumbar, Gerhard
Jaar van uitgave:
1781

p.78
het ryden der zogenaamde Hesse-wagens

zwolle-1781-p76

zwolle-1781-p77

zwolle-1781-p78

doprgb50-455

Boeken over o.a. huishouden en koken uit de 18e eeuw:

De volmaakte Hollandsche keuken-meid
Onderwyzende hoe men allerhande spyzen, confituren en nagerechten, zonder ongemeene kosten, zelfs voor de Roomsgezinden op visdagen en in de vasten, gezond en smakelyk kan toebereiden
(Google eBoek)
by Steven van Esveldt,
1767

p.75
26. Huisdrank, hoe men die voor het bedrerf zal bewaaren
of hoe men die zuur geworden zynde,
wederom zoet zal maaken.

bier-conserveren-1767

doprgb50-455

Jacques Alexandre de Chalmot
Catharina Zierikhoven 1787

C Zierikhoven-1787

doprgb50-455

Algemeen huishoudelijk-, natuur-, zedekundig-, en konst- woordenboek: A-D
Volume 1 van Algemeen huishoudelijk-, natuur-, zedekundig-, en konst- woordenboek: vervattende veele middelen om zijn goed te vermeerderen, en zijne gezondheid te behouden
Auteur Noel Chomel
Uitgever Joh. le Mair, 1778
New York Public Library
Gedigitaliseerd 13 april 2009

huish-wb-1778


doprgb50-455

Doyer & van Deventer, Zwolle

doyer-indb-2013

doprgb50-455

Bijdragen betrekkelijk den staat en de verbetering van het schoolwezen in het Bataafsch Gemeenebest
Leiden
Uitgever: D. Du Mortier en zoon
1802

p.24 - 26
DE MIDDELEN VAN BESTAAN

schraal-bier-24-1802

schraal-bier-25-1802

schraal-bier-26-1802

doprgb50-455

Overijsselsche courant
Datum, editie: 23-01-1827
Nummer: 7
Uitgever: M. Tyl en Zoon H. Tyl
Plaats van Uitgave: Zwolle
1827

Brouwerij Deventer & Sander te Zwolle

brouwerij-zwolle-1827

doprgb50-455

geheime-brouwerij-zwolle-1828

doprgb50-455

Nieuwe Rotterdamsche courant
Datum, editie: 18-03-1867
Nummer: 77
Uitgever: H. Nijgh
Rotterdam
1867

oranjeboom-1867


doprgb50-455

Utrechtsch provinciaal en stedelijk dagblad
Datum, editie: 30-10-1868
Nummer: 261
Uitgever: L.E. Bosch & Zoon
Utrecht
1868

Zaturdag a.s.
OPENING van de NIEUWE BIERHALLE

bierhalle-1868

doprgb50-455

Nieuwe Gorinchemsche Courant
03/02/1872
p. 3/4
1872

dronken-1872

doprgb50-455

De standaard
Datum, editie: 27-05-1878
Jaargang, nummer: 7, 1894
Uitgever: H. de Hoogh en Co.
Amsterdam
1878

Bierbrouwerij de Witte Raaf, Haarlem

witte raaf haarlem-1878

doprgb50-455

Zwolle
1920

ZWOLSCHE STOOMBIERBROUWERIJ
van de Firma H.P.J. Schaepman & Co.
Roodetorenplein te Zwolle

schaepman-zwolle-1920

doprgb50-455

Stemme in staat:
de bestuurlijke elite in de stadsrepubliek Zwolle 1579-1795
J. C. Streng
Uitgeverij Verloren
1997

p.65 - 66
Te Zwolle voorzagen in 1673 nog zeventien brouwers in de behoefte aan bier

p.569
GAZ: Gemeentearchief Zwolle.
875 Rekwesten betreffende wijn en bier 17e eeuw.
4405 Kohier van de accijns op bier, 1595-1601.
4415 Register van ontvangst der accijns op de brouwketels 1673.

zwolle-bier-1997

doprgb50-455

Vrijheid, gelijkheid, broederschap en gezelligheid
het Zwolse Sint Nicolaasgilde tijdens het ancien régime
J. C. Streng
Uitgeverij Verloren
2001

p.49
In 1576 bedroegen de kosten voor toetreding zes goldgulden 'ende aan de broederschap twie tonnen biers'

zwolle-bier-2001

doprgb50-455